Tot hoever reikt de dienstverlening die je als accountant (RA of AA) mag en moet verrichten?

Op papier is alles duidelijk en helder en komt het allemaal erg vertrouwd over, maar dat is schijn of toch niet? Aansprakelijkheid ligt op de loer.

Je kunt niet zomaar een RA of AA worden. Je zal daarvoor eerste een universitaire of HBO opleiding moeten volgen en deze ook met goed gevolg afleggen. Net als in de advocatuur is er naast een theoriedeel ook een praktijkdeel. Met je theoriecertificaat en je praktijkcertificaat kan je je inschrijven bij de Koninklijke Beroepsorganisatie van Accountants.

Maar dan ben je er nog niet

Je hebt dus na hard zwoegen de beschermde titel verkregen en denkt dat je gewoon lekker aan het klussen kan gaan. Lekker rekenen en met cijfertjes goochelen. Nou niet dus.

Het geven van (fiscaal) advies, het voeren van de boekhouding, het opstellen of samenstellen van de jaarrekening en de algehele advisering van de MKB-er, is gebonden aan strenge wettelijke eisen met betrekking tot de uitvoering van die taken.

Administratieplicht

Om maar eens te beginnen met de artikelen 2:360 BW tot 2:414 BW (daarna is het voor banken en verzekeringsmaatschappijen). In deze artikelen van het Burgerlijk Wetboek staan concrete regels waar de jaarrekening aan moet voldoen. Maar ook in andere artikelen van het Burgerlijk Wetboek staan regels. Een voorbeeld is artikel 2:10 BW, die aan het bestuur -die jij als RA of AA adviseert- de opdracht geeft om een adequate boekhouding te voeren. De reikwijdte van dit artikel is vaag. Het stelt:

Artikel 2:10 BW

Het bestuur is verplicht van de vermogenstoestand van de rechtspersoon en van alles betreffende de werkzaamheden van de rechtspersoon, naar de eisen die voortvloeien uit deze werkzaamheden, op zodanige wijze een administratie te voeren en de daartoe behorende boeken, bescheiden en andere gegevensdragers op zodanige wijze te bewaren, dat te allen tijde de rechten en verplichtingen van de rechtspersoon kunnen worden gekend.

Tuchtrecht

Naast deze wettelijke bepalingen, die de RA of AA moet beheersen, is de RA of AA ook nog eens gebonden door de Wet op het accountantsberoep en alle daarbij behorende wet- en regelgeving. Tuchtrechtelijk bestaan de volgende pijlers: integriteit, deskundigheid, zorgvuldigheid, geheimhouding en professioneel gedrag. Fantastische ‘open’ normen, waar de RA of AA ook aan moet voldoen.

Weet je zeker dat je accountant wilt worden?

Maar alsof dat nog niet genoeg is, zijn er verder natuurlijk allerhande extra eisen waar deze professional aan moet voldoen. Onze waakhond de Autoriteit Financiële Markten (AFM) is ook bevoegd op basis van de Wet toezicht accountantskantoren (Wta) en neemt zijdelings ook de andere domeinen waar de AFM toezicht op houdt, zoals de Wft, Wtfv, Wwft, Sanctiewet enzovoorts, mee in haar toezicht op de accountant.

Waakhond en poortwachter

Met name op het gebied van de interne organisatie en de kwaliteitsbeheersing zorgt de ‘waakhond’ voor extra controle. Let wel, met name de accountant heeft een zeer belangrijke functie als ‘poortwachter’. Maar dan zijn wij er nog niet, want accountancy is grensoverschrijdend dus ook internationale regels sijpelen door. De IFRS is ook omarmd door de Europese Unie dus ook via de Nederlandse Grondwet wordt de accountant geconfronteerd met internationale standaarden. En zo breidt de regeldruk uit tot een moloch.

Dus voordat jij als accountant aan het werk gaat om jouw cliënten op administratief en fiscaal gebied te adviseren en om die boekhouding te voeren en de jaarrekening samen te stellen, wordt jij met handen en voeten gebonden aan regels, waarbij een groot aantal regels ‘open’ normen bevatten.

Dan beginnen de ‘dilemma’s’

Te beginnen met ‘ken je klant’. En daarna: ‘wat heeft de klant niet gezegd’, of ‘wat is de klant vergeten te zeggen’. Vervolgens moet je dan als accountant jezelf gaan afvragen of je nog niet meer moet vragen aan de klant. Wat zou die klant mogelijk vergeten zijn te vertellen?

Het is simpelweg ‘schedellichting’, maar wat hangt er mogelijk voor jou boven het hoofd als je het niet doet?

Niet gevreesd, er is nog hoop!

Dat volgt uit een arrest van het hof Arnhem-Leeuwarden (ECLI:NL:GHARL:2023:4512). Wat hier gebeurde is dat -nadat de bank het krediet had opgezegd- de klant van Y (een B.V.) haar aandelen in een vennootschap ging verkopen. Een Belgische investeringsmaatschappij haakte na een due diligence onderzoek af en een nieuwe partij, X, neemt zonder al te veel onderzoek (r.o. 3.42.) de investeringsbeslissing. Het blijkt een kat in de zak en natuurlijk de klant gaat failliet.

Wat nu denkt X? Bij wie kan ik verhaal halen? Niet bij de klant van Y, want die is failliet en biedt geen verhaal. Wat gaat X doen? Je raadt het al, wij gaan de accountant aansprakelijk stellen op grond van onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW) en wel in het bijzonder door het schenden van de zorgplicht van de (controlerend) accountant.

Het gerechtshof begint met de volgende overweging die het normatieve kader schetst:

Rechtsoverweging 3.13.

“Zoals uit het hiervoor omschreven wettelijk kader volgt moeten aan de controlerend accountant te betrachten zorg bij de vervulling van zijn werkzaamheden hoge eisen worden gesteld. Op de juistheid van die informatie moet iedereen kunnen vertrouwen. Dit laat echter onverlet dat de onderneming (en haar bestuur) in opdracht van wie de controlerend accountant werkt, in dit geval ………………. , eigen verplichtingen hebben.”

De lat ligt dus hoog en aansprakelijkheid loert om de hoek, wanneer je je als accountant niet vergewist of de leningen niet te hoog (of te laag) zijn gewaardeerd. Het gerechtshof oordeelde dat de (controlerend) accountant dit onvoldoende had gecontroleerd en dan staat de schending van de zorgplicht vast en dus aansprakelijkheid en de daarbij behorende schadevergoedingsplicht, tenzij…..

Een ander verwijt was dat een verplichting richting een Duitse partij niet was opgenomen in de jaarstukken. Saillant detail is dat de accountant niet wist van die verplichting, maar dat werd de accountant wel verweten. Gelukkig voor de accountant was het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden genadig en serveerde het gerechtshof X af door haar in het grote donkere bos van de stelplicht, causaliteit en eigen schuld te sturen, met een niet ontvankelijkheid als oordeel.

Lang verhaal kort

De samenleving juridiseert en de regelgeving wordt complexer en breidt zich uit tot een complete moloch. De accountant moet in die complexe situatie haar werkzaamheden uitvoeren, waarbij aansprakelijkheid wegens de ‘open’ normen op de loer ligt.

Toch zijn er meer dan 22.000 accountants en dat kan maar een ding betekenen: het is een mooi vak!

Meer weten over accountantsaansprakelijkheid?