Recent, zo net voor Sinterklaas en de Kerstdagen werd ik, Frederik Barthel als curator aangesteld van een ZZP-er. Het faillissement was aangevraagd door een boze crediteur, die nu hij niet betaald werd, het faillissement van zijn opdrachtnemer had aangevraagd. Op de faillissementszitting werd duidelijk dat de ZZP-er en zijn gezin meerdere schuldeisers hadden en dat bij de gemeente een verzoek om schuldhulpverlening was ingediend. De gemeente had het nog gezegd, ‘vraag toetreding tot de WSNP aan’. Dat laatste gebeurde niet en in die middag van 28 november 2023 werd Hoens & Souren gebeld door de rechtbank en werd ik als curator aangesteld.

Nederland al in de december-stemming, uitkijkend naar de feestdagen en kerstvakantie. Maar niet die ZZP-er en zijn gezin. De bankrekeningen geblokkeerd, een opdracht die op 6 december 2023 afliep -kortom geen inkomen-, een KvK uittreksel waarop staat dat je failliet bent, een echtgenote (deeltijd ZZP-er) ook zonder opdracht, de huur die niet betaald kan worden, omdat de rekeningen geblokkeerd zijn en geen financiële reserves. Letterlijk en figuurlijk ‘donkere dagen’ voor deze ZZP-er en zijn gezin.

Hoe komt een ZZP-er uit deze misère? Wellicht wel ten dele zijn eigen schuld, maar zelfs dan: heeft niet iedereen recht op een tweede kans. Ik denk van wel, maar dat is mijn persoonlijke mening.

Voor een praktisch geschoolde burger is het geen eenvoudige taak om de moed erin te houden. De afgelopen decennia is een enorme ‘formulierenbrei’ om de woorden van de Ombudsman Rotterdam aan te halen ontstaan. Voor de normale burger niet leesbare formulieren, vaak ook nog enkel te bereiken via digitale portals waarbij bijlagen moeten worden ‘geüpload’ en de aanvraag niet kan worden ingediend als de bijlagen niet in de juiste format zijn ingediend. Voor een academisch geschoold jurist zijn deze formulieren al een horror, laat staan voor de praktisch geschoolde ZZP-er.

Want laten wij wel zijn, van de inmiddels 1.500.000 (deeltijd) ZZP-ers is een aanzienlijk aantal ZZP-er tegen wil en dank; heeft slechts 17% van de ZZP-ers zich tegen ziekte en het arbeidsongeschiktheidsrisico verzekerd, heeft 40% zelfs niets geregeld. De ZZP-er heeft ook geen vangnet bij werkloosheid en moet terugvallen op het bijstandsloket van de gemeente en de daarbij behorende ‘formulierenbrei’.

Dat een MKB-ondernemer liever ZZP-ers inleent, dan werknemers in vaste dienst te nemen, is begrijpelijk. Het is het gevolg van hetzelfde al decennia gevoerde beleid om werknemers steeds verdergaand te beschermen. Werkgevers denken dus wel drie keer na voordat zij een werknemer in vaste dienst nemen. Hiervoor zijn twee voorname redenen: (1) een vaste werknemer is in de praktijk niet te ontslaan en (2) op het moment dat een werkgever op zeg 5 werknemers, meer dan een langdurig zieke werknemer heeft, zijn marge weg is en de onderneming verlieslatend wordt. In de ruim 20 jaar dat ik curator ben, heb ik meer dan genoeg MKB-ers ten onder zien gaan om bovenstaande twee redenen.

Maar terug naar de ZZP-er die failliet is. Wat nu?

Het gemeentelijk loket van de schuldhulpverlening denkt wellicht: ‘dat is van mijn bureau af en ligt nu op het bordje van de curator en de rechtspraak’. Het UWV hoeft niets te doen, want de ZZP-er is een zelfstandig ondernemer. Het gemeentelijk loket van de bijstand zendt de ZZP-er vervolgens naar het ‘moeras van formulierenbrei’ om binnen een termijn van 8 weken na de aanvraag te kunnen oordelen of hij recht heeft op een bijstandsuitkering; dat is als de aanvraag volledig is. De ZZP-er zonder buffer heeft die tijd van 8 weken na het indienen van de bijstandsaanvraag niet. Dit nog buiten het gegeven dat de gemiddelde ZZP-er gewoon wil werken.

Maar ondertussen is de ZZP-er failliet, heeft hij geen bankrekening, is de huur niet betaald en heeft een potentiële nieuwe opdrachtgever geen goed gevoel bij het verlenen van een opdracht aan een failliet ZZP-er. Met een meedenkende rechter-commissaris en welwillende curator valt deze eerste hobbel wel te nemen, maar dan.

Hoe zit dat dan met de WSNP (wet schuldsanering natuurlijke personen) en het VTLB (vrij te laten bedrag)? De WSNP neemt als uitgangspunt een betrekking in loondienst en slechts onder strikte voorwaarden mag de ‘ondernemer’ zijn ‘onderneming’ voortzetten. Maar is het leeuwendeel van die ZZP-ers wel een echte ‘ondernemer’ of  een ‘ondernemer gevangen in de wurggreep van ons sociaal-maatschappelijk bestel’? Zijn het schijnzelfstandigen?

Voor dit voorbeeld, heb ik wel de goede hoop dat zoals de Zuidafrikanen zeggen: ‘alles sal reg kom’.

Waar ik mij wel zorgen over maak, is als de recessie voortduurt. Dat gaat leiden tot meer faillissementen en bedrijfsbeëindigingen. Met name de praktisch geschoolde ZZP-ers zullen geconfronteerd worden met een curator. Dat is een maatschappelijk probleem dat opgelost moet worden.

Persoonlijk geloof ik niet dat de verantwoordelijkheid voor het ZZP-probleem (geen of nauwelijks sociaal vangnet) hiervoor moet worden afgewenteld -zoals al te veel gebeurd- op de werkgevers in het algemeen of op de ZZP-er zelf.

De door de politiek gecreëerde ‘Moloch’ moet door de politiek worden bezworen.

In de tussentijd moet er wel een oplossing komen voor dit dreigende of al reeds bestaande maatschappelijk probleem van failliete ZZP-ers. Ik denk dat hier voor curatoren, die al lang niet meer enkel de belangen van de gezamenlijke crediteuren behartigen, een belangrijke rol is weggelegd, mits de rechters-commissarissen en de rechtbanken gezamenlijk optrekken totdat de politiek haar verantwoordelijkheid neemt met wetgeving die recht doet aan de belangen van de werknemer, de werkgever, de ZZP-er en alle andere denkbare flex-vormen.

Er is een oplossing zolang er hoop en vertrouwen is.

Wacht niet tot het te laat is. Check voor meer info en tips deze sheet en onderstaande websites.

Aanvragen wettelijke schuldsanering (Wsnp) | Rechtspraak

Zzp’er (blijven) tijdens de WSNP? – Hoger Beroep WSNP

Wet DBA: voorkom schijnzelfstandigheid | KVK